शेवगा हा एक बहुगुणी पिका आहे. त्याच्या अनेक उपयोगांमुळे शेवगा शेती शेतकऱ्यांसाठी एक फायदेशीर पर्याय बनला आहे. शेवगा लागवडीसाठी कोणत्याही प्रकारची विशेष जमीन लागत नाही. त्यामुळे कोणत्याही शेतकऱ्याला शेवगा शेती करून चांगले उत्पन्न मिळवता येते.
drumstick farming |
शेवगा लागवडीसाठी जमिनीची निवड करताना खालील गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात:
- जमिनीत पाणी साचून राहू नये व पाण्याचा निचरा चांगला असावा. जमिनीत पाणी साचून राहिल्यास झाडाची मुळे खराब होतात व त्यामुळे पिकाचे नुकसान होते.
- जमिनीचा पीएच 5 ते 7 असावा. पीएच 5 पेक्षा कमी किंवा 7 पेक्षा जास्त असल्यास पिकाची वाढ चांगली होत नाही.
- जमिनीची सुपीकता चांगली असावी. जमिनीची सुपीकता चांगली असल्यास पिकाला आवश्यक असणारी पोषक तत्वे उपलब्ध होतात आणि पिकाची वाढ चांगली होते.
- शेवगा लागवडीसाठी बियाणे निवडताना खालील गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात:
- बियाणे चांगल्या प्रतीचे असावे. बियाण्याचा रंग फिकट हिरवा किंवा पिवळसर असावा.
- बियाणे नवीन असावे. दोन वर्षांपेक्षा जुने बियाणे वापरू नयेत.
- बियाणे रोग व किडींपासून मुक्त असावे. बियाणे रोग व किडींपासून मुक्त असल्याची खात्री करावी.
शेवगा लागवड दोन पद्धतीने करता येते:
रोप पद्धतीने:
या पद्धतीने लागवड करण्यासाठी, जून ते जुलै महिन्यात बियाणे उगवून रोप तयार करावे. रोप 45 ते 60 दिवसाचे झाल्यावर त्याची लागवड करावी.
दाणे पद्धतीने:
या पद्धतीने लागवड करण्यासाठी, जून ते सप्टेंबर महिन्यात जमिनीची चांगली मशागत करून 30 x 30 सेंटीमीटर अंतरावर सपाट वाफे तयार करावेत. सपाट वाफ्यांमध्ये 5 ते 7 सेंटीमीटर खोलीवर बियाणे पेरावे.
शेवगा लागवड केल्यानंतर, पिकाला नियमित पाणी द्यावे. पावसाळ्यात पिकाला पाण्याची गरज नसते. पिकाच्या वाढीसाठी महिन्यातून एकदा शेणखत किंवा कंपोस्टखत द्यावे. पिकाच्या सुरुवातीच्या काळात तणनियंत्रण करावे. शेवगा पिकावर भुरी, पाने खाणारी अळी, फळे पोखरणारी अळी इत्यादी किडींचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो. या किडींच्या नियंत्रणासाठी योग्य कीटकनाशकांचा वापर करावा.
शेवगा पिकातून शेंगा 7 ते 8 महिन्यांनंतर काढण्यास सुरुवात होते. शेंगा 20 ते 25 सेंटीमीटर लांब झाल्यावर त्या काढाव्यात. शेंगा काढताना, शेंगाच्या टोकावरील कोवळी पाने सोडून द्यावीत.
शेवगा पिकापासून एकरी 20 ते 25 टन शेंगा उत्पादन मिळू शकते. शेंगाची बाजारभाव चांगली असल्याने शेवगा पिकापासून चांगले उत्पन्न मिळते.
drumstick farming |
शेवगा शेतीतून अधिक उत्पन्न मिळवण्यासाठी खालील गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात:
लागवड योग्य अंतरावर करावी. योग्य अंतरावर लागवड केल्याने पिकाला वाढण्यासाठी पुरेशी जागा मिळते आणि त्यामुळे उत्पादनात वाढ होते. रोपांमध्ये 3 ते 4 मीटर अंतर ठेवावे, तर ओळींमध्ये 5 ते 6 मीटर अंतर ठेवावे. हे अंतर जमिनीच्या सुपीकतेवर आणि वाणावर अवलंबून बदलू शकते.
पिकाला नियमित पाणी द्यावे. पिकाला नियमित पाणी देणे आवश्यक आहे. पाण्याचा तुटवडा झाल्यास पिकाची वाढ खुंटते आणि उत्पादनात घट होते. उन्हाळ्यात पिकाला आठवड्यातून दोनदा पाणी द्यावे, तर पावसाळ्यात पाण्याची गरज कमी असते.
खत पाणी व्यवस्थापन : शेवगा पिकाला नत्र, स्फुरद आणि पालाश या खतांची गरज असते. लागवडीच्या वेळी एकरी 10 टन शेणखत किंवा कंपोस्ट खत द्यावे. नंतर, वर्षातून दोनदा, एकदा जूनमध्ये आणि एकदा सप्टेंबरमध्ये, एकरी 50 किलो नत्र, 30 किलो स्फुरद आणि 20 किलो पालाश खत द्यावे.
तणनियंत्रण: शेवगा पिकाच्या वाढीच्या सुरुवातीच्या काळात तणांचा प्रादुर्भाव होतो. या तणांमुळे पिकाला पोषक तत्वे आणि पाणी मिळण्याची स्पर्धा निर्माण होते. त्यामुळे, पिकाला तणमुक्त ठेवणे आवश्यक आहे. महिन्यातून एकदा तण काढून बाजूला करावेत.
किडी नियंत्रण: शेवगा पिकावर भुरी, पाने खाणारी अळी, फळे पोखरणारी अळी इत्यादी किडींचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो. या किडींच्या नियंत्रणासाठी योग्य वेळी योग्य कीटकनाशकांचा वापर करावा.
असे केल्यास शेवगा शेतीतून चांगले उत्पादन मिळवून चांगला नफा कमावता येतो.
drumstick plant |
शेवगा शेतीचे फायदे:
- शेवगा शेती कमी खर्चात करता येते.
- शेवगा शेतीला कमी पाण्याची गरज आहे.
- शेवगा शेंगांची बाजारभाव चांगली आहे.
- शेवगा शेंगांचा उपयोग भाजी, पापड, लोणचे इत्यादी अनेक पदार्थांमध्ये केला जातो.
- शेवगा शेंगांमध्ये कॅल्शियम, फॉस्फरस, व्हिटॅमिन C इत्यादी अनेक पोषक तत्वे असतात.
निष्कर्ष:
शेवगा शेती ही एक फायदेशीर आणि कमी खर्चाची शेती आहे. योग्य व्यवस्थापन केल्यास या शेतीतून चांगला नफा मिळवता येतो. म्हणूनच, शेतकऱ्यांनी ही शेती करून आपले उत्पन्न वाढवावे.